Zgaga to nasilający się problem – notuje się ją również u małych dzieci. Na szczęście zgadze można zapobiegać i można ją leczyć. Jak? To zależy od przyczyny tego zjawiska.
Nie zawsze oczywiste objawy zgagi
Zgaga to nieprzyjemne pieczenie lub palenie w przełyku. Bywa czasem intensywne i dokuczliwe, a ponieważ odczuwane jest za mostkiem w klatce piersiowej, w okolicy tzw. dołka podsercowego, może pojawić się podejrzenie zawału serca lub choroby wieńcowej. Prosty test pozwala różnicować przyczynę nieprzyjemnych objawów. Jeżeli powstają po posiłku lub po pochyleniu tułowia, ich przyczyną jest zgaga; jeżeli natomiast pojawiają się po kontakcie z zimnym powietrzem albo po wysiłku, konieczna jest konsultacja ze specjalistą chorób serca.
Zgadze może towarzyszyć przykry posmak w jamie ustnej – specyficzny gorzki lub kwaśno-gorzki. To efekt podrażnienia receptorów smakowych na języku przez cofającą się z żołądka w kierunku przełyku i gardła treść pokarmową wymieszaną z sokiem żołądkowym.
Zgaga a refluks żołądkowo-jelitowy
Zgaga nie jest tożsama z refluksem żołądkowo-jelitowym – zjawiskiem polegającym na cofaniu się treści z żołądka do przełyku Zgaga to wynik refluksu. Refluks natomiast powstaje, kiedy treść pokarmowa i sok żołądkowy wydostają się przez otwarty lub niedomknięty zwieracz dolny przełyku. Zwieracz ten jest położony nad tzw. linią Z (linią zębatą), która oddziela dolną część przełyku od części wpustowej żołądka. Ponieważ ma możliwość kurczenia się i rozkurczu, tworzy zamykającą się i otwierającą barierę między przełykiem i żołądkiem. Kiedy połykamy jedzenie, zwieracz przełyku rozkurcza się, umożliwiając kęsowi pokarmowemu przedostanie się do żołądka, a następnie wraca do dawnej pozycji w skurczu.
Warto pamiętać, że nie każdy refluks jest zjawiskiem chorobowym. Refluksu tzw. fizjologicznego doświadcza każdy człowiek, także całkowicie zdrowy. Szacuje się, u zdrowych osób może występować aż 20 refluksów na dobę, przy czym każdy trwa nie dłużej niż 5 minut. Takie refluksy nie przynoszą szkody zdrowiu. Zgaga pojawia się, kiedy refluks żołądkowo-jelitowy jest częsty, trwa długo – dochodzi wówczas początkowo do podrażnienia, a następnie uszkodzenia nabłonka wyściełającego przełyk przez kwas solny z żołądka.
Zgaga – przyczyny typowe i mniej znane
Na występowanie zgagi narażone są więc osoby z zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku. Sam refluks żołądkowo-jelitowy może być spowodowany przez różne czynniki, nie tylko chorobowe. Na liście przyczyn tego zjawiska wymienia się:
- choroby czynnościowe układu pokarmowego i nieprawidłowości somatyczne tego obszaru, w tym schorzenia dróg żółciowych;
- stany po operacjach i związane z wiotkością powłok brzusznych;
- choroby związane z obszarem psychiki, które mogą dawać objawy somatyczne, np. nerwice;
- silne obciążenie psychiczne i/lub fizyczne;
- ciąża;
- leki z różnych grup, np. niektóre przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe, obniżające ciśnienie, antydepresanty;
- palenie tytoniu;
- nadwaga i otyłość;
- przejedzenie lub zjadanie dużych porcji tylko 1-2 razy dziennie, a szczególnie przed snem (zamiast jedzenia niewielkich porcji za to często);
- niestrawność.
Diagnostyka zgagi czy raczej refluksu?
Ponieważ zgaga może być sygnałem wskazującym na nieprawidłowości w układzie pokarmowym, zły styl życia lub problemy natury emocjonalno-psychicznej, lekarz przeprowadza wnikliwy wywiad ustny. Może też zlecić badania laboratoryjne i wykonać gastroskopię, aby ocenić stan zmian na śluzówce przełyku i wykluczyć lub potwierdzić istnienie choroby przebiegającej ze zgagą.
Leczenie zgagi wymaga konsekwencji
Podjęcie działań leczniczych jest konieczne, ponieważ zgaga jest ważnym sygnałem, że w organizmie nie wszystko działa prawidłowo. Samej zgagi nie da się leczyć, gdyż to jedynie objaw pewnych nieprawidłowości fizjologicznych. Leczy się przyczynę, czyli refluks żołądkowo-jelitowy oraz poddaje się terapii bądź modyfikacji te obszary, które przyczyniają się do zarzucania treści pokarmowej do przełyku. Metody terapeutyczne dostosowuje się zawsze indywidualnie do pacjenta, poznając najpierw, czy przyczyna zgagi leży w niezdrowym trybie życia, zaburzeniach w sferze emocjonalno-psychicznej, czy też w nieprawidłowościach funkcjonalnych albo anatomicznych w obrębie układu pokarmowego lub współdziałających z nim narządów.
W leczeniu farmakologicznym wykorzystuje się:
- leki alkalizujące, które zobojętniają kwaśność soku żołądkowego;
- blokery receptorów histaminowych, które hamują wydzielanie soku żołądkowego;
- inhibitory pompy protonowej, których zadaniem jest blokowanie działania enzymu zaangażowanego w produkcję energii potrzebnej do wytworzenia kwasu solnego w żołądku.
Same leki nie doprowadzą jednak do tego, że zgaga przestanie być problemem. Konieczne jest wdrożenie zmian do stylu życia, w tym m.in.:
- wprowadzenie lekkiej, wartościowej diety i wykluczenie produktów wysokoprzetworzonych, konserwowanych, fast-foodów, smażonych;
- zmniejszenie porcji jedzenia przyjmowanych podczas jednego posiłku (jedzmy częściej ale mniej);
- nieobjadanie się przed snem;
- nauka relaksowania się i radzenia sobie ze stresem.
Jeśli powodem zgagi są problemy emocjonalno-psychiczne, gastroenterolog może zasugerować konsultację w poradni zdrowia psychicznego.
