Większa liczba zachorowań wśród kobiet wiąże się prawdopodobnie z bardziej emocjonalnym podejściem do życia przedstawicielek płci żeńskiej w porównaniu do reakcji mężczyzn na stres, a także większą skłonnością pań do lęków. Wyniki licznych badań potwierdzają, że objawy i przebieg zespołu jelita drażliwego nacechowane są wieloma różnicami pomiędzy kobietami i mężczyznami, a u pań jakość życia z IBS bywa znacząco gorsza.
IBS – choroba nie tylko ze stresu
W zespole jelita drażliwego nie odnotowuje się ani zmian strukturalnych na poziomie komórkowym lub tkankowym, ani zaburzeń biochemicznych, które mogłyby być przyczyną nadmiernej reaktywności trzewi. Choć wiadomo, że stres, lęki i duża wrażliwość emocjonalna mają niewątpliwy wpływ na rozwój tego schorzenia, przyczyna IBS nadal nie jest wyjaśniona – bo schorzenie może ujawnić się także po przebytej infekcji jelit (tzw. zatrucia pokarmowe lub grypy jelitowe) lub mieć podłoże genetyczne (notuje się w niektórych przypadkach rodzinne występowanie tej choroby). W grupie podejrzanych znajdują się także zaburzenia motoryki jelit. Ponieważ jednak reakcje nadwrażliwego jelita są silnie powiązane z nerwicą lękową i u ponad połowy pacjentów z IBS stwierdza się problemy psychologiczne, za jeden z najistotniejszych czynników, który przyczynia się do rozwoju zespołu jelita drażliwego, uznaje się zaburzenia na osi mózgowo-jelitowej. Na nie z kolei bardzo duży wpływ ma mikroflora zasiedlająca jelita. W IBS notuje się spadek liczby bakterii korzystnych dla zdrowia (m.in. z grupy Lactobacillus) i wzrost liczby bakterii ze szczepów patogennych. Ponadto dochodzi do znacznego zwiększenia ogólnej liczebności bakterii w jelicie, czego efektem bywa biegunka.
Zespół jelita drażliwego – objawy, które... męczą
IBS dotyka jelito cienkie i grube. Najczęściej objawia się bólem brzucha i zaburzeniami w rymie pracy jelit: kiedy perystaltyka (ruchy jelitowe) ulega przyspieszeniu, mogą pojawić się biegunki; gdy jest zwolniona, konsekwencją są zatwardzenia i czasem poważne problemy z wypróżnieniem się. Zaburzenia perystaltyki przekładają się na powstawanie wzdęć z nadmiaru gazów jelitowych, a biegunki mogą pojawiać się naprzemiennie z zaparciami. Brzuch może boleć w różnych miejscach, ale najczęściej doskwiera podbrzusze. Niektóre osoby mogą też odczuwać bóle krzyża, mięśni i stawów, co mylnie może sugerować infekcję grypopodobną lub stan zapalny pęcherza, ponieważ potrzeba oddania moczu pojawia się częściej. Symptomami rzadziej kojarzonymi z IBS, które także mogą dokuczać, są nudności, stany lękowe, depresyjne, a nawet problemy ginekologiczne, przewlekłe zmęczenie czy zaburzenia snu.
Wobec tak różnych i nieraz nieswoistych objawów, stajemy przed dylematem...
Jak zdiagnozować zespół jelita drażliwego?
Bardzo ważnym elementem diagnostyki w przypadku IBS jest wywiad medyczny z pacjentem, podczas którego lekarz zadaje pytania m.in. o powiązania bólów brzucha z objawami ze strony jelit oraz rytmem wypróżnień. Istotne jest także badanie fizykalne, podczas którego lekarz dotykowo sprawdza zdrowie tkanek jamy brzusznej. Wstępne podejrzenia weryfikowane powinny być wynikami badań laboratoryjnych krwi, moczu i stolca – także pod kątem pasożytów – oraz diagnostyką obrazową w postaci badania USG jamy brzusznej, kolonoskopii (szczególnie u pacjentów w wieku 50+). U pacjentów z biegunką wskazane jest wykonanie testów oddechowych w kierunku przerostu bakteryjnego w jelicie.
Nerwica jelit – konieczne leczenie ciała i psychiki
W leczeniu IBS podstawowe znaczenie mają działania służące wyhamowaniu negatywnych emocji i przywróceniu równowagi psychicznej, a także działania skupione na unormowaniu reaktywność jelit. Leczenie może obejmować pomoc psychologa lub psychiatry (w tym sesje terapeutyczne i/lub farmakoterapia z wykorzystaniem leków przeciwdepresyjnych), zwiększenie aktywności fizycznej i zmianę nawyków żywieniowych na zdrowe (nadwaga sprzyja występowaniu IBS). Ważną rolę w normalizacji perystaltyki jelit i składu mikroflory zasiedlającej ten obszar odgrywa suplementacja błonnikiem rozpuszczalnym (nierozpuszczalny może nasilać wzdęcia). Do łagodzenia objawów zespołu jelita drażliwego z powodzeniem wykorzystuje się także olejek z mięty pieprzowej, oraz – w mniejszym stopniu – inne preparaty roślinne i probiotyki.
Do regulowania pracy jelit wykorzystuje się także farmakoterapię – leki dobiera się pod konkretną postać nerwicy jelit: przeciwbiegunkowe, które wyhamują nadreaktywność jelita, lub likwidujące zaparcia i ułatwiające wypróżnianie się przy spowolnionej perystaltyce. Eksperymentuje się także z z nowymi terapiami, które mogłyby pomóc w leczeniu IBS (np. przeszczepienie mikrobioty jelitowej), ale nadal podstawami pozostają unormowanie pracy jelit i likwidacja nierównowagi psychicznej.
